W Senacie Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie miała miejsce 27 marca 2025 konferencja pt. „UPROŚCIĆ POLSKĘ. OD DEREGULACJI DO SYMPLIFIKACJI” zorganizowana przez Komisję Gospodarki Narodowej i Innowacyjności, Komisję Ustawodawczą Senatu RP oraz Centrum im. Adama Smitha. Konferencja jest kontynuacją posiedzenia trzech komisji senackich, które miało miejsce 5 marca w Senacie RP we współpracy z Centrum im. Adama Smitha pt.: „SZTUKA DEREGULACJI - OD KONCEPCJI DO REALIZACJI”.

Konferencję otworzył prof. Jacek Martusewicz, prorektor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, przypominając, że w pałacu Czapskich, gdzie mieści się siedziba Senatu ASP w nocy z 2 na 3 maja roku 1791 miało miejsce podpisanie dokumentu zwanego „Asekuracją”, pod którym zbierano podpisy posłów i senatorów deklarujących gotowość wspierania projektu konstytucji 3 maja.

Konferencję poprowadził prof. Robert Gwiazdowski, przewodniczący Rady Centrum im. Adama Smitha i wykładowca na Wydziale Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego. Zauważył, że deregulacja stała się swoistą polityczną modą i zwrócił uwagę na wcześniejsze podejmowane próby deregulacji przez praktycznie wszystkie rządy, które kończyły się co najmniej połowicznie oraz nie przynosiły zmiany jakościowej.

Senator Waldemar Pawlak przewodniczący Komisji Gospodarki i Innowacji w wystąpieniu poświęconym wzorcom prostoty w działalności państwa zauważył, że nie da się wprowadzić regulacji, która przewidzą każdy szczegół, bo w życiu może się tyle wydarzyć co wykracza poza najbardziej drobiazgowe przepisy. Podejście uszczegóławiania prowadzi do sytuacji, że administracja doszła do takiego momentu w obowiązującym prawie, które sama tworzy, iż nie jest w stanie w jego ramach przeprowadzić poważniejszych inwestycji, o ile nie zastosuje dla nich specustaw. Zwrócił też uwagę, że dla dużych inwestycji jak budowa CPK, czy elektrowni jądrowej tworzy się na nowo inne specustawy zapominając, że obowiązują wcześniejsze.

Senator Krzysztof Kwiatkowski, przewodniczący Komisji Ustawodawczej w wystąpieniu o prostym dostępie do wymiaru sprawiedliwości jako sektora usług publicznych zauważył, że sędziowie wykonują swój zawód w imieniu państwa i dla obywateli świadczą wyjątkową usługę jaką jest rozstrzyganie sporów. Dziś mamy do czynienia nie tyle z kryzysem wymiaru sprawiedliwości co jego zapaścią objawiającą się dramatyczną przewlekłością postępowań sądowych. Państwo nie wywiązuje się z umowy wobec obywateli rozstrzygania sporów. Przytoczył liczbę kluczowych dla sądownictwa zmian w ostatnich latach, które są najważniejsze z punku widzenia obywatela. I tak kodeks postępowania cywilnego w ciągu pięciu lat 2018-2023 zmieniono 86 ustawami, prawo o ustroju sądów powszechnych zmieniono 33 ustawami, a kodeks postępowania karnego zmieniono 28 ustawami. Wskazał na konieczność zbudowania mechanizmów, aby wymiar sprawiedliwości działał efektywniej i lepiej, bo dziś działa źle.

Andrzej Sadowski prezydent Centrum im. Adama Smitha zwrócił uwagę na konieczność działań sięgających dalej niż deregulacja polegających na uproszczeniach w organizacji i funkcjonowania samego państwa. O ile deregulacja jest skierowana do przedsiębiorców to uproszczenie powinno obejmować działalność państwa i jego agend. Jak niewiele potrzeba do zmiany jakości działań instytucji podległych rządowi świadczy przykład samej zmiany wytycznych dla zespołów orzeczniczych przez pełnomocnika rządu do spraw osób niepełnosprawnych bez dotykania jakiejkolwiek ustawy, a nawet rozporządzenia, aby osoby z Zespołem Downa oraz z diagnozami genetycznych chorób rzadkich mogły łatwiej uzyskać orzeczenie o niepełnosprawności. Marszałek Sejmu nie omieszkał obwieścić tego jako „koniec z państwem, które upokarza swoich obywateli”. (...) Jednak realizacja tej wyborczej obietnicy przez ministra z ugrupowania marszałka Sejmu, która wymagała tylko zmiany wytycznych, a została okrzyknięta „zmianą systemu” zajęła od objęcia władzy do momentu ich ogłoszenia 15 miesięcy i 8 dni”.

Drugą część konferencji poświęconą zaprezentowaniu rozwiązań według formuły „jest – powinno być” otworzyła propozycja Andrzej Sadowski prezydent Centrum im. Adama Smitha pt.: „Zasady co do zasady te same w całej Polsce”. Skupiała się ona na wskazaniu mechanizmu niezwykle czasochłonnego i kosztownego jakim jest opodatkowanie rządu przez samego siebie. Skoro rząd wypłaca m.in. świadczenie 800 Plus nie pobierając z tego tytułu podatku ani tzw. składki ZUS to co do zasady inne wypłaty świadczeń społecznych, w tym rent i emerytur nie powinny być ze strony rządu i jego agend opodatkowane, ponieważ rząd de facto pobiera podatek od samego siebie. W przeciwnym razie Zakład Ubezpieczeń Społecznych co roku nadal będzie wysyłać kilka milionów formularzy deklaracji podatkowych PIT do wszystkich, który otrzymali pieniądze od rządu w postaci świadczeń społecznych, już nie do 2,2 miliona rodziców otrzymujących również świadczenia społeczne tyle, że z tytułu 800 plus a nie renty czy emerytury.

Andrzej Sadowski zwrócił też uwagę na fakt, że jeżeli jest możliwe nie pobieranie podatku PIT od osób do 26 roku życia to co do zasady możliwe jest to wobec pozostałych. Spersonalizowany podatek PIT nie istnieje np. od zysków kapitałowych uzyskiwanych od lokat w bankach, które podatek ten pobrany i zagregowany od kilkunastu milionów swoich klientów przekazują w jednym przelewie do urzędu skarbowego. Podatek PIT można zastąpić od podatkiem od funduszu płac, czyli sumy wszystkich wypłat w danym przedsiębiorstwie. Uwolniłoby to urzędy skarbowe od kilkunastu milionów teczek obywateli pozwalając skupić się na kontrolowaniu m.in. podatku VAT.

Prof. dr hab. Konrad Raczkowski, dyrektor Centrum Gospodarki Światowej UKSW i główny ekonomista Związku Rzemiosła Polskiego wystąpił z propozycjami zawartymi w prezentacji „Deregulacja i gospodarka”. Zaproponował likwidację instytucji postępowań gospodarczych w sądach powszechnych na rzecz sądów arbitrażowych oraz obowiązkowe kierowanie sporów między przedsiębiorcami do sądów arbitrażowych zamiast sądów powszechnych. Ponad to wprowadzenie stałego arbitrażu online dla małych spraw gospodarczych (do 100 tys. zł) według uproszczonej procedury, bez konieczności stawiania się osobiście, wzorowana na systemach stosowanych w Holandii i Estonii oraz automatycznej egzekucji wyroków arbitrażowych, co ogranicza możliwość przeciągania spraw przez nieskuteczne apelacje. Zaproponował również zmiany w wymiarze sprawiedliwości polegające na wprowadzeniu realnej osobistej odpowiedzialność prokuratorów za bezzasadne działania i przewlekłość postępowań oraz całkowity zakaz stosowania aresztu tymczasowego bez wyroku sądu na wzór brytyjski. Podkreślił konieczność określenia ścisłych limitów czasowych dla postępowań i sporządzania aktów oskarżenia oraz maksymalny czas trwania sprawy. Wysunął na koniec propozycję sporządzenia „Czarnej listy nieudanych spraw” jako formy publicznej i transparentnej kontroli działań prokuratury.

Prof. dr hab. Elżbieta Chojna-Duch z Uniwersytetu Warszawskiego wystąpiła z propozycjami zawartymi w prezentacji pt.: „Deregulacja jako zadanie publiczne optymalny model i zadania deregulacyjne” dotyczącymi przygotowania jednolitej strategii deregulacyjnej oraz celów i środków, określenia jednego podmiotu odpowiedzialnego za nią z jednoznacznymi kompetencjami do redukcji przepisów prawa. Odwołała się do doświadczeń argentyńskich, gdzie likwidowana jest jedna ustawa dziennie.

Wystąpienie Aleksandry Kuźniak, przewodniczącej Rady Programowej Fundacji Na Rzecz Pacjentów poświęcone było „Aptece dla pacjenta, czyli jak naprawić prawo i polepszyć dostęp do leków?” Na wstępie przedstawiła skutki tzw. ustawy apteka dla aptekarza w wyniku której dwa miliony pacjentów i już 440 gmin nie ma dostępu do apteki na swoim terenie. Od roku 2017 liczba aptek w Polsce spadła o ponad dwa tysiące, czyli ok. 20%, a w 812 gminach jest tylko jedna apteka. Skutkiem regulacji apteki dla aptekarza jest wzrost cen leków znacznie ponad inflację oraz pogorszenie konkurencyjności rynku dystrybucji detalicznej i utrudnienie w rozwoju usług opieki farmaceutycznej. Likwidacja tej niekonstytucyjnej ustawy apteki dla aptekarza zwiększy powszechny dostęp Polaków do opieki farmaceutycznej, bo nastąpi wzrost liczby aptek wobec starzejącego się społeczeństwa. Zapobiegnie również tworzenie się lokalnych monopoli i powrót do konkurencyjnego rynku, dzięki któremu nastąpi polepszenie jakości i stabilizacja cen leków z korelacją z inflacją CPI. Stąd propozycja zniesienia niezgodnych z prawem i konstytucją przez wyeliminowanie z porządku prawnego dwóch przepisów, tj. art. 2 i 12 ustawy z dnia 13.07.2023 r. o zmianie ustawy o gwarantowanych przez skarb państwa ubezpieczeniach, czyli tzw. apteki dla aptekarza 2.0, dzięki czemu następnie umożliwienie rozwoju rynku aptecznego przez zniesienie ograniczeń i blokad prawnych wprowadzonych w 2017 r. z naruszeniem wcześniejszych wyroków Trybunału Konstytucyjnego.

Dr hab. inż. Filip Pachla, wiceprezes Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa przedstawił propozycje związane z „Deregulacją procesu budowlanego”. Środowisko przez niego reprezentowane proponuje, aby za całe budownictwo był odpowiedzialny jeden resort, który byłby kluczowy dla całej branży budowlanej. Prostym rozwiązaniem jest zmiana przepisów i budowa wszystkich budynków do 150 m² tylko na zgłoszenie, ale z zachowaniem kierownika budowy dla bezpieczeństwa procesu inwestycyjnego. Kolejną propozycją jest wpisanie do ustawy prawo budowlane ustawowych terminów dla gestorów sieci w zakresie wydawania warunków i uzgodnień oraz pozwoleń wodnoprawnych przez Wody Polskie, co ewidentnie przyspieszy proces inwestycyjny. Polska Izba Inżynierów Budownictwa proponuje również regulację przywracającą obowiązek wykształcenia kierunkowego i posiadania uprawnień budowlanych na stanowisku GINB, jak to było pierwotnie w przepisach.

Dr Krzysztof Mazur prezes Rady Polskich Przedsiębiorców Globalnych przedstawił propozycję „Rzecznika Interesu Gospodarczego”, który stałby na straży praw przedsiębiorców oraz dział na rzecz ochrony interesu gospodarczego Polski. RIG miałby inicjatywę ustawodawczą oraz mógłby kierować wnioski do Trybunału Konstytucyjnego oraz mógłby wszczynać postępowania antymonopolowe przez prezesem UOKiK. Do jego kompetencji należałyby mediacje między przedsiębiorcami a organami administracji publicznej oraz w postępowaniach przed sądami powszechnymi.

Ponadto swoje propozycje zmian przedstawili: dr inż. arch. Wojciech Gwizdak, prywatny przedsiębiorca z pracowni architektonicznej 2G STUDIO oraz z Świętokrzyskiej Okręgowej Izby Architektów RP z „Przepisy architektoniczno-budowlane. Jak zlikwidować drogę przez mękę?”, Marek Isański z Fundacji Praw Podatnika z „Naprawiajmy/upraszczajmy tak aby budżet państwa na tym nie tracił a zyskiwali obywatele” oraz Marcin Mikulewicz, prezes zarządu Globtank sp. z o.o. z „Wybrane uproszczenia dla małych przedsiębiorców budowlanych”.

W czasie dyskusji dodatkowe propozycje zostały zgłoszone przez panią Magdalenę Osińską reprezentującą Polskę Federację Producentów Żywności Związek Pracodawców oraz przez panią Annę Lipnicką wiceprezeskę Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych.

Senator Waldemar Pawlak przewodniczący Komisji Gospodarki i Innowacji w podsumowaniu podkreślił konieczność wprowadzenia zasady likwidacji jednego obowiązku w sytuacji tworzenia nowego oraz dokonywania ewaluacji wprowadzanych rozwiązań i obligatoryjne półroczne vacatio legis w przypadku przepisów obciążających przedsiębiorców. Zauważył, że wspólnym mianownikiem dla wszystkich wystąpień jest konieczność nauczania dotyczącego zarządzania instytucjami publicznymi, aby podnieść sprawność funkcjonowania państwa polskiego czego nie ma w naszej praktyce.

Senator Krzysztof Kwiatkowski, przewodniczący Komisji Ustawodawczej podsumowując wspomniał o roli Senatu RP w procesie legislacji, który w swoich pracach może uwzględniać wnioski strony społecznej, aby procedowane prawo było lepszej jakości i tym samym Senat RP jest bezpiecznikiem dla procesu legislacji w Polsce.

Źródło: Centrum im. Adama Smitha