Inżynier budownictwa to zawód zaufania publicznego, a członkowie PIIB powinni kierować się zasadami, które dotyczą uczciwości, rzetelności, lojalności i są kluczowe dla utrzymania wysokich standardów pracy. Jak tworzono przyjęty w tym roku Kodeks etyki zawodowej członków PIIB? Kto miał wpływ na nowe zapisy? Odpowiada Elżbieta Godzieszka, przewodnicząca Komisji ds. Etyki powołanej przez Krajową Radę PIIB.
Samorząd inżynierów budownictwa istnieje ponad 20 lat. Dlaczego Komisja ds. Etyki powołana w VI kadencji władz (2022–2026) postanowiła zmienić dotychczasowy kodeks zasad obowiązujących członków PIIB?
Proces tworzenia nowego kodeksu zainicjowano już w 2022 r., uznając, że zasady zawarte w dotychczasowym Kodeksie zasad etyki zawodowej członków PIIB nie odpowiadają już w pełni na potrzeby i realia zmieniającego się rynku oraz rosnące wyzwania współczesnej branży budowlanej. Potrzeba wprowadzenia nowych zapisów zasad etycznych obowiązujących inżynierów budownictwa ma również swoje korzenie w rosnącej świadomości społecznej oraz dynamicznych zmianach w otaczającej nas rzeczywistości, także tych zachodzących w sektorze budowlanym.
Dotychczasowy kodeks, mimo że spełniał swoje zadanie przez wiele lat, nie przystawał już do pracy współczesnego inżyniera budownictwa. Pamiętajmy, że dotychczasowy Kodeks zasad etyki zawodowej członków PIIB został uchwalony na Nadzwyczajnym Zjeździe PIIB w 2007 r., a poprawiono i uzupełniono go na XII Krajowym Zjeździe PIIB w 2013 r.
Ważnym głosem były również sygnały od członków organów dyscyplinarnych, rzeczników odpowiedzialności zawodowej i sądów dyscyplinarnych dotyczące braku możliwości wykorzystania niektórych zapisów kodeksu, jawiących się we współczesnych realiach jako zapisy „martwe”. Wielokrotne rozmowy i dyskusje w gronie rzeczników oraz sędziów wzbudziły potrzebę przeanalizowania kodeksu również pod tym kątem.
W ramach tej inicjatywy Komisja ds. Etyki KR PIIB rozpoczęła prace nad zmianami w kodeksie od uzyskania od rzeczników odpowiedzialności zawodowej – zarówno okręgowych, jak i krajowego – informacji na temat specyfiki zgłaszanych do organów skarg na naszych członków w trybie odpowiedzialności dyscyplinarnej. Informacje te stanowiły istotny materiał w pracy komisji przy opracowaniu zapisów kodeksu.
Jakie były główne założenia Krajowej Rady PIIB wobec tworzonego przez komisję dokumentu? Prace nad nowym kodeksem trwały 2 lata i zostały podzielone na etapy. Kto zatem miał wpływ na jego ostateczną treść?
Prace nad nowym dokumentem trwały prawie 2 lata, a ich celem było stworzenie kodeksu, który nie tylko spełni aktualne standardy, ale także uwzględni nowe wyzwania związane z etyką zawodową w budownictwie. Wypracowany przez komisję projekt kodeksu przeszedł fazy konsultacji zarówno w organach PIIB, jak i stowarzyszeniach naukowo-technicznych. Każda z nadesłanych uwag, również tych zgłaszanych indywidualnie przez członków izby, została przez komisję szczegółowo przeanalizowana. Nadesłane sugestie czy spostrzeżenia zostały w dużej mierze uwzględnione w całości lub częściowo, a niektóre, pomimo że nie zostały zaaprobowane, stanowiły inspirację do zmiany proponowanych wcześniej zapisów. Finalny kształt dokumentu, przed zaprezentowaniem na Krajowym Zjeździe PIIB, został zaakceptowany przez Krajową Radę PIIB. Kodeks etyki zawodowej członków PIIB został przyjęty uchwałą XXIII Krajowego Zjazdu Sprawozdawczego PIIB w czerwcu br. Zaznaczę, że komisja pracowała w oparciu o dotychczasowy Kodeks zasad etyki zawodowej członków PIIB, którego formę pozostawiono podobną w obecnym kodeksie, a także część jego reguł, które uznano za nadal aktualne i spełniające swoją rolę. Jednak zdecydowana większość zapisów obecnego Kodeksu etyki zawodowej członków PIIB zawiera nowe treści zasad etyki, wprowadza szereg istotnych zmian i uzupełnień w stosunku do poprzednich wersji.
Który z nowych zapisów uważa Pani za szczególnie ważny?
Według mnie każdy zapis kodeksu jest istotny. Treść dokumentu została podzielona na dziewięć rozdziałów, a rozpoczyna się preambułą, która stanowi istotę zawartych w nim zasad:
„Wykonując zawód zaufania publicznego regulowany przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej, Członkowie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa są szczególnie zobowiązani do działania zgodnego z dobrem publicznym oraz zasadami uczciwości zawodowej i osobistej oraz dbania o poszanowanie przepisów powszechnie obowiązującego prawa. Członkowie Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, wykonując czynności zawodowe, zobowiązani są do przestrzegania prawa, Kodeksu Etyki Zawodowej, uchwał organów samorządu zawodowego inżynierów budownictwa oraz obowiązków Członka Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, a za ich zawinione naruszenie podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej.”
Zasady etyki zawarte w kodeksie obejmują nie tylko standardy techniczne, ale także kwestie społeczne i ekologiczne. Inżynierowie mają obowiązek uwzględniać w swoich działaniach zasady zrównoważonego rozwoju, minimalizować negatywny wpływ na środowisko oraz dbać o dobrostan społeczeństwa. Nasze normy podkreślają nadrzędną rolę ochrony życia i zdrowia oraz konieczność stosowania najwyższych standardów bezpieczeństwa w realizacji obiektów budowlanych. Inżynierowie mają obowiązek dbać o to, aby wszystkie realizowane przez nich prace były zgodne z obowiązującymi przepisami prawa oraz normami technicznymi.
W kodeksie podniesiono również kwestie dotyczące m.in. postępowań niedyskryminacyjnych, przeciwdziałania korupcji i konfliktom interesów. Nowy kodeks kładzie duży nacisk na transparentność oraz uczciwość w relacjach członka izby zarówno ze zleceniodawcą, jak i pozostałymi członkami PIIB. Zgodnie z kodeksem priorytetem jest także zapewnienie wysokiej jakości usług świadczonych przez członków PIIB, osiągane m.in. poprzez ciągłe podnoszenie swoich kwalifikacji zawodowych, do czego inżynierowie są zobowiązani.
W nowym kodeksie znalazły się zasady dotyczące współpracy i szacunku wobec innych profesjonalistów w branży, co ma na celu promowanie etosu wspólnoty zawodowej. Ujęto w nim również zapisy na temat uznania odrębności kwalifikacji zawodowej innych profesji. Jesteśmy przekonani o tym i bardzo liczymy na to, że wdrożenie nowych zasad etycznych nie tylko wpłynie na podniesienie standardów zawodowych, ale także posłuży wzmocnieniu zaufania społecznego dla branży budowlanej, podkreślając jednocześnie znaczenie etyki w codziennej pracy inżynierów. Wszyscy oczekujemy, by nasza praca i osiągnięcia inwestycyjne były zauważane i doceniane, aby o osobach pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie – kierowniku budowy, projektancie obiektu budowlanego czy inspektorze nadzoru inwestorskiego szeroko mówiono w pozytywnym znaczeniu i z docenieniem wyników jego pracy. Wprowadzenie nowych zasad etycznych i wdrożenie ich w pracy zawodowej może mieć istotny wpływ na wzmocnienie autorytetu inżyniera budownictwa w społeczeństwie z uwagi na fakt, że kodeks etyki zawodowej jest kluczowym narzędziem w promowaniu profesjonalizmu oraz odpowiedzialności zawodowej.
Czy członkowie PIIB przestrzegają obowiązujących zasad? W jaki sposób ograny OIIB i PIIB mogą ukarać członka, który nie postępuje etycznie?
Zawód zaufania publicznego, jakim jest zawód inżyniera budownictwa, nobilituje, ale przede wszystkim nakłada ogromną odpowiedzialność na osoby, które go wykonują. Każdy członek izby jako osoba wykonująca zawód zaufania publicznego powinien znać Kodeks etyki zawodowej członków PIIB i przestrzegać wytycznych w nim zawartych. Sądzę, że wszyscy zgodzimy się z twierdzeniem, że wykonywanie zawodu zaufania publicznego, poza odpowiednim przygotowaniem merytorycznym, wymaga również nienagannej postawy moralnej i etycznej, a lekceważenie zasad etycznych przez członków samorządu zawodowego podważa zaufanie do całej grupy zawodowej. Kodeks etyki zawodowej członków PIIB ma charakter regulaminu wewnętrznego i został przyjęty jako uchwała najwyższego organu samorządu zawodowego.
Naruszenie zasad kodeksu może skutkować postępowaniem dyscyplinarnym, które prowadzone jest przez organy dyscyplinarne okręgowe lub krajowe PIIB. Zgodnie z art. 41 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych architektów oraz inżynierów budownictwa członek izby jest obowiązany m.in. przestrzegać zasad etyki zawodowej, a za zawinione naruszenie obowiązków, o których mowa w art. 41, podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej – art. 45 ust. 1 i dalej, a art. 45 ust. 2 zaznacza, że z odpowiedzialności dyscyplinarnej wyłączone są czyny podlegające odpowiedzialności zawodowej, określone w art. 95 ustawy – Prawo budowlane, oraz czyny podlegające odpowiedzialności porządkowej zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.
Jak wynika ze sprawozdań Krajowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej oraz Krajowego Sądu Dyscyplinarnego PIIB, w 2023 r. okręgowi rzecznicy odpowiedzialności zawodowej prowadzili 40 spraw w trybie odpowiedzialności dyscyplinarnej, z których 11 zostało skierowanych do sądu dyscyplinarnego, z najczęściej pojawiającym się zarzutem naruszenia zasad etyki zawodowej. Art. 54 przywołanej ustawy o samorządach przewiduje kary, które może orzekać sąd dyscyplinarny w sprawach dyscyplinarnych. Są to: 1) upomnienie, 2) nagana, 3) zawieszenie na okres do 2 lat w prawach członka izby, 4) skreślenie z listy członków izby. Ukaranie członka izby zostaje odnotowane w rejestrze ukaranych.
Zdarzają się również sprawy, których charakter mógłby pozwolić na rozstrzygnięcie z uniknięciem skomplikowanej i niekiedy dotkliwej w konsekwencjach drogi dyscyplinarnej. Mam na myśli głównie sprawy dotyczące sporów pomiędzy członkami izby inżynierów budownictwa. W Kodeksie etyki zawodowej członków PIIB znalazł się również zapis: „Członek Izby powinien dążyć oraz podejmować starania o polubowne rozstrzygnięcie sporu z innym Członkiem Izby, korzystając ze wszystkich możliwie dostępnych środków, w tym mediacji, jeżeli tylko charakter sprawy na to pozwala.”
W tym miejscu przypomnę, że przy Polskiej Izbie Inżynierów Budownictwa działają powołani mediatorzy PIIB, którzy wywodzą się z naszego, inżynierskiego środowiska. Mediatorzy ci odbyli szkolenie, które przygotowało ich do wspierania przebiegu negocjacji łagodzącej powstające nieporozumienia i pomagającej w rozwiązywaniu ewentualnych sporów oraz konfliktów powstałych w procesie budowlanym. Mediacja odbywa się za zgodą obu stron konfliktu, przebiega niezależnie i bezstronnie oraz gwarantuje, że w trakcie procesu mediacyjnego przestrzegana jest zasada równości stron i poufności. Warto niekiedy skorzystać z tej alternatywnej drogi, zanim sprawa trafi do organów dyscyplinarnych izby.
Kodeks etyki zawodowej członków Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa oraz lista mediatorów są zamieszczone na stronie internetowej PIIB.
Obrady Komisji ds. Etyki KR PIIB w grudniu 2023 r.
Rozmawiała Joanna Karwat
Fot. Piotr Margas, Joanna Karwat
Tekst opublikowany w magazynie „Inżynier Budownictwa” nr 9/2024